De toekomst behoort degene toe die zich er vandaag op voorbereiden!

De wereld is in beweging. Dat voelen we, zien we en ervaren we allemaal. Waar vroeger deze verandering geleidelijk ging, lijkt het tegenwoordig veel sneller te gaan door o.a. het internet. Het is een kunst om bij te blijven en het lijkt onmogelijk om voorop te blijven lopen. Innovatie en trendwatching zijn belangrijke tools om dit toch voor elkaar te krijgen.

Wanneer de termen innovatie en trendwatching vallen, wordt dit meestal niet meteen geassocieerd met de bibliotheekwereld. Dat merk ik maar al te vaak als ik op een feestje vertel dat ik als innovator en trendwatcher werkzaam ben bij de Bibliotheek Eindhoven. “Maar de bibliotheek gaat toch alleen over boeken?”, is de reactie die ik negen van de tien keer krijg. Dit is schijnbaar nog steeds het beeld dat veel mensen hebben bij de bibliotheek en het is ze niet kwalijk te nemen. Wanneer je online afbeeldingen zoekt van bibliotheken krijg je ook alleen maar afbeeldingen van hoge en lange boekenkasten.

Maar dat dit beeld achterhaald is heb ik het afgelopen jaar zelf mogen ervaren. De bibliotheek is zó veel meer dan alleen boeken. Het is een van de laatste openbare plekken in steden en dorpen waar je mag zijn zonder iets te moeten en daarmee vervult de bibliotheek steeds vaker een zeer maatschappelijke functie voor alle lagen van de bevolking, waar iedereen welkom is. Deze maatschappelijke functie is en wordt in de toekomst steeds belangrijker nu educatie steeds minder toegankelijk is, doordat de studiefinanciering geen gift meer is maar een lening, en eenzaamheid een grote uitdaging is voor alle leeftijden.

In de bibliotheekwereld zijn er nog geen trendwatchers met grote faam. Er wordt nog niet jaarlijks hunkerend uitgekeken naar de grootste biebtrends van de belangrijkste biebwatchers, al heeft Expeditie Anton zeker een bijdrage kunnen leveren rondom het inzichtelijk maken van trends. Jammer eigenlijk, want het zou voor veel inspiratie kunnen zorgen.

Net zoals het imago van bibliotheken niet gelijk is aan de werkelijkheid, is dat met het imago rondom trendwatchen ook het geval. Zo wordt er bij RTL Boulevard gesproken over “de nieuwste wintertrend, Uggs” (die warme slofschoenen). Als trendwatcher kun je dan wel door de grond zakken. Het werkelijke trendwatchen gaat over behoefteonderzoek. In beeld krijgen wat de veranderende behoeften in de maatschappij zijn, voordat iedereen dit kan zien. Denk daarbij aan trends als vergrijzing, digitalisering en duurzaamheid. Trends kun je vergelijken met een paardenbloem. Net als een paardenbloem heeft een trend een kiemfase, de eerste signalen die zichtbaar worden wanneer de trend zich ontkiemd, hierna gaat de trend groeien, in deze fase wordt hij steeds zichtbaarder. Vervolgens staat de trend “in bloei” en is hij zichtbaar in de hele maatschappij. Na de bloeifase neemt de trend weer af. Zoals bij een paardenbloem worden de gele blaadjes dan witte pluisjes, die je er dan lekker af kan blazen. Deze pluisjes waaien uit, hiermee neemt de trend steeds meer af. De laatste fase van een trend is dat er altijd wel een of meerdere van die pluisjes toch weer ergens op de grond terecht komen om in de (nabije) toekomst te ontpoppen tot een nieuwe trend. Trends zijn er in verschillende vormen en maten en daarom niet altijd even makkelijk te herkennen. Maar met een paar handige tips kan iedereen de trendwatcher in zichzelf wakker schudden.

Tip 1: Trendwatching begint met het openen van je oren en ogen. Écht kijken en écht luisteren naar wat er om je heen gebeurt. Niet alleen in je eigen vertrouwde omgeving, maar juist op onverwachte plekken waar je anders nooit komt.

Tip 2: Nieuwsgierig zijn in alles wat je doet. In gesprekken met mensen, in het lezen van een boek, in het bezoeken van een plek is een open en nieuwsgierige houding erg belangrijk. Vraag altijd door, zoek altijd verder en probeer altijd de échte reden achter iets te ontdekken. Probeer maar eens 5 keer “waarom?” te vragen in 1 gesprek. Dan kom je pas tot de kern en nieuwe inzichten.

Tip 3: Zoveel mogelijk informatie en inspiratie tot je nemen. Je kunt als trendwatcher nooit genoeg kranten, tijdschriften, boeken, blogs, vlogs, verhalen, columns, films, exposities, interviews, documentaires, etc. tot je nemen. Ook hierin is nieuwsgierigheid erg belangrijk en blijf ook hierbij niet binnen je eigen interesse, inspiratie komt juist vaak uit onverwachte hoek.

Tip 4: Documenteer alles. Zorg dat je altijd een schrijfboekje, pen en camera bij je hebt. Leg alles vast, ook al weet je niet meteen waarom of kun je het niet meteen duiden. De verbindingen kunnen ook veel later pas zichtbaar worden, maar juist door alles vast te leggen, worden deze verbindingen veel makkelijker zichtbaar.

Met deze tips ga je veel informatie verzamelen, maar wat moet je er dan mee doen? Je gaat op zoek naar verbanden. Het is net als puzzelen. Stukjes bij elkaar zoeken en clusteren. Als het goed is zijn er stukjes die raakvlakken met elkaar hebben en elkaar gedeeltelijk overlappen. Deze stukjes passen aan elkaar en vormen zo een compleet verhaal. Losse stukjes die overblijven zijn op zichzelf geen trend, daar zijn meerdere stukjes (signalen) voor nodig, maar gooi deze niet weg, want het kunnen eerste stukjes van nieuwe trends zijn. Net als een puzzel, heeft trendwatching onderzoeksruimte nodig. Gebruik hiervoor een grote tafel of muur waar je dingen op kunt plakken en aan elkaar kunt verbinden. Werk niet alleen met tekst, maar ook zeker met tekeningen en afbeeldingen.

Wanneer je dit vaker doet en meer trends gaat verzamelen, wordt het steeds makkelijker om signalen te zien. Dan kun je jezelf trainen om steeds eerder deze signalen te herkennen, want dat is de échte kunst van trendwatching. De signalen zien en vangen, voordat anderen dat doen. Dan kun je écht voorop blijven lopen!

Heel veel succes en plezier met het ontdekken van de trendwatcher in jezelf met deze tips. Mocht je vragen, ervaringen of opmerkingen hebben mag je altijd een mail sturen naar i.dekorte@bibliotheekeindhoven.nl.